هوش مصنوعی و موقعیت واقعی

هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) یا دانش شناخت و طراحی عامل‌های هوشمند، حالا به یک موضوع جهانی تبدیل شده است. هوش مصنوعی در نگاه اول در مقابل هوش طبیعی انسان قرار می‌گیرد. این البته بخشی از ماجراست. زیرا هوش مصنوعی درعمل به سامانه‌هایی گفته می‌شود که می‌توانند شبیه هوش انسان عمل کنند و واکنش‌ها و حتی تصمیم‌هایی مشابه الگوهای رفتاری هوشمند انسانی و شبیه فرایندهای تفکری و حتی شیوه‌های استدلالی انسانی از خود بروز دهند.

هوش مصنوعی هم مثل هوش انسانی می‌تواند شرایط پیچیده را درک کند و با شبیه‌سازی شرایط برایش راه‌حل بیاید. عده‌ای جمع‌بندی خود درباره هوش مصنوعی را در عبارت «دانش شناخت و طراحی عامل‌های هوشمند» خلاصه کرده‌اند. هوش مصنوعی درواقع به تبلور دانش‌ها و تکنیک‌های دست‌یافته تا امروز تبدیل شده است. جان مک‌کارتی، دانشمند آمریکایی علوم رایانه و علوم شناختی که واژه هوش مصنوعی را در سال۱۹۵۶ ابداع کرد، آن را دانش و مهندسی ساخت ماشین‌های هوشمند قلمداد می‌کرد که برگردان اندیشه‌ای بود مبتنی بر دستیابی به یک ماشین که شبیه هوش انسانی باشد.

هوش مصنوعی حالا یک عامل هوشمند سامانه‌ای است که محیط اطراف خود را می‌شناسد، آن را تحلیل می‌کند و در برابرش واکنش نشان می‌دهد و بر اساس داده‌های بزرگی (بیگ دیتا) که دارد، پردازش می‌کند و با تکیه بر الگوریتم‌هایی که استخراج می‌کند، تصمیم می‌گیرد و دست به عمل می‌زند. نکته مهم اینجاست که ظرفیت انباشت داده‌ها و قدرت پردازش آن‌ها در هوش مصنوعی در قیاس با هوش انسانی به طرز سرسام‌آوری بیشتر است؛ آن‌قدر بیشتر که هنوز تجربه خیالی آن هم برای انسان معاصر یک رؤیاست. چندی پیش گوگل مجبور شد 2سرور خود را از مدار خارج کند. زیرا آن 2سرور بی‌آنکه کسی از آن‌ها خواسته باشد، به تماس با یکدیگر پرداخته بودند، بدون آنکه کسی از زبان و از علت و نوع ارتباط آن‌ها سر دربیاورد.

برای آنکه به اهمیت موضوع هوش مصنوعی پی ببرید، بد نیست بدانید که یونسکو در مارس2020 یک گروه تخصصی را مأمور تهیه یک پیش‌نویس کرد تا ملاحظات مرتبط با اخلاقیات هوش مصنوعی را تهیه کند. این پیش‌نویس اکنون آماده شده است و کارشناسان در سطح جهانی در حال ارزیابی واژگان آن (وردینگ) هستند. هوش مصنوعی چه پیامدهای مثبت و منفی خواهد داشت؟ تأثیرات مثبت و منفی این هوش بر جان و اندیشه انسان چیست؟ می‌شود بدن‌ها را هک کرد؟ اندیشه‌ها را چطور؟ تأثیرات هوش مصنوعی بر برابری انسان‌ها و تنوع فرهنگی و اجتماعی چیست؟ آیا الگوریتم‌های برخاسته از هوش مصنوعی پدیده‌هایی انحصاری و غیرشفاف خواهند بود؟ تأثیر هوش مصنوعی بر آزادی و حریم خصوصی از چه قرار خواهد بود؟ بگذارید با یک پرسش بومی و تلخ به پایان ببرم: رسانه‌ها و نهادهای آکادمیک ایرانی در ترسیم موقعیت و وضعیت کنونی و در پیش‌بینی پیامدهای پدیده هوش مصنوعی در کجای این سپهر قرار دارند؟